Chiến tranh Phổ-Pháp: đại
pháo rền vang, hoàn kim vạn lượng
Người thua
cuộc bất lực nhất trong Chiến tranh Phổ-Áo không ai khác chính là Napoléon III
của Pháp, ông chỉ biết giương mắt chứng kiến nước Phổ nổi lên nhanh chóng mà chẳng
làm gì được. Trước chiến lược lừa gạt của Bismarck, Pháp chẳng những không nhận
được bất kỳ khoản "bồi thường trung lập" nào đáng kể, mà còn bị
Bismarck chế giễu về vấn đề của Luxembourg. Napoléon III xa cách với Áo là một
sai lầm, cũng chẳng khác nào Sở Hoài Vương "dâng 500 dặm đất Thương
Vu" để làm mồi nhử, khiến cho nước Sở và nước Tề cắt đứt quan hệ với nhau,
Sở Hoài Vương và Napoléon III đều thuộc típ người tham lam, tuy có chí lớn
nhưng tài lược thì hạn chế.
Bấy lâu nay
Vương quốc Anh vẫn luôn là kẻ gạo cội trong bàn cờ của các nước lớn, nhưng lúc
này cũng chưa đưa ra một quyết sách nhạy bén nào để đối phó với viễn cảnh nước
Đức sắp thống nhất và trở thành kỳ phùng của Anh. Nước Anh vẫn còn bị dắt mũi
trước sự hư trương thanh tế của Napoléon III, đánh giá quá cao sức mạnh Đế chế
Thứ hai của Pháp. Pháp xây dựng kênh đào Suez năm 1859, đến năm 1869 đã chính
thức thông thuyền. Vương quốc Anh coi đây là mối đe dọa trực tiếp với Trung
Đông và Ấn Độ - hai thuộc địa của mình. Nếu tuyến giao thông giữa Anh và Ấn Độ
bị phá vỡ thì điều đó chẳng khác gì cắt đứt xương sống của Đế quốc Anh. Đây là
điều mà những người theo chủ nghĩa đế quốc ở Anh không thể nhẫn nhịn. Thế là
chính phủ Anh với tầm nhìn thiển cận đã quyết định sử dụng Phổ làm đối trọng với
Pháp và bật đèn xanh cho sự thống nhất nước Đức. Hay nói cách khác, mối bận tâm
của Anh với nước Pháp đã lấn át nỗi lo lắng của việc nước Đức thống nhất.
Còn nước
Nga, sau thất bại thảm hại trong Chiến tranh Crimea thì quan hệ giữa họ với Anh
và Pháp trở nên lạnh nhạt. Bề ngoài họ giữ thái độ trung lập, nhưng thực tế lại
ủng hộ Phổ gây chiến với Pháp để có thể ngư ông đắc lợi, báo thù năm xưa. Vị Sa
hoàng trì trệ và khép kín của họ đang mải mê tập trung quạt gió thổi lửa vùng
Balkan hòng kiếm chác chút lợi ích vặt vãnh. Họ hoàn toàn không thèm để tâm đến
Đức – một liên bang lỏng lẻo gồm hàng chục tiểu quốc mà năm xưa đã liên minh
cùng họ đánh Pháp, chính vì lẽ đó, họ đã đặt nền móng cho sự bại vong của chính
mình trong tương lai.
Thất bại mới
nhất của Áo đã khiến họ gần như phá sản. Mặc dù muốn ủng hộ Pháp báo thù Phổ,
nhưng lực bất tòng tâm.
Nếu nói rằng,
Bismarck là một chiến lược gia vĩ đại, chi bằng hãy coi ông ấy là một nhà mạo
hiểm may mắn. Vận may của ông nằm ở sự sơ suất trong chiến lược của các đối thủ
và sự trỗi dậy nhanh như chớp mà ngay cả ông cũng không nghĩ tới. Sau khi chiến
tranh Phổ-Áo kết thúc, chỉ mình Bismarck biết rõ rằng muốn hoàn thành đại nghiệp
thống nhất nước Đức thì buộc phải tìm cách đánh bại Pháp – một đối thủ hùng cường.
Cuộc chiến Phổ-Pháp là không thể tránh khỏi.
Ngòi nổ của
Chiến tranh Pháp-Phổ là sự kiện được gọi tên "Điện tín Ames". Đầu
tháng 7 năm 1870, một vị hoàng tử gia tộc Phổ - Hohenzollern được bầu làm người
thừa kế ngai vàng Tây Ban Nha. Napoléon III viện lý do là Pháp không thể chấp
nhận mối đe dọa từ cả phương Đông và phương Tây, nên ra lệnh cho đại sứ Pháp tại
Phổ lên tiếng phản đối. Thời điểm đó, Wilhelm I đang nghỉ ngơi tại suối nước
nóng Ames, ông nói với đại sứ Pháp rằng, gia tộc Hohenzollern có thể xem xét từ
bỏ quyền thừa kế ngai vàng Tây Ban Nha. Nhưng Napoléon III vẫn không chịu nhượng
bộ, ra lệnh cho đại sứ Pháp tìm đến Wilhelm I, yêu cầu ông đảm bảo bằng văn bản.
Wilhelm I hứa sẽ quay lại Berlin để thương lượng vấn đề và gửi một bức điện tín
cho Bismarck. Bismarck đã xóa một số nội dung của bức điện tín, biến nó thành
thông điệp rằng Wilhelm I từ chối đàm phán với đại sứ Pháp và đăng nó trên báo.
Ngày 19 tháng 7 năm 1870, Napoléon III tuyên chiến với nước Phổ với lý do bị
xúc phạm.
Nhưng lúc
này, Pháp thậm chí không có lấy một đồng minh.
Với tư cách
là công thần của cuộc chiến Phổ-Áo, địa vị của Breslauer không còn như xưa, từ
một tiểu tốt, giờ đây họ đã trở thành một đối tác bình đẳng của gia tộc
Rothschild. Sự tin tưởng của Bismarck dành cho Breslauer vượt quá cả sự kính sợ
của ông đối với gia tộc Rothschild, không lâu sau cuộc chiến Phổ-Áo kết thúc.
Bismarck kiên quyết chuyển tài sản trong tất cả các tài khoản riêng của mình từ
Ngân hàng Rothschild ở Frankfurt sang Ngân hàng Breslauer.
10 ngày trước
khi cuộc chiến nổ ra, trong bức mật thư gửi đến Bismarck để dò hỏi về khả năng
xảy ra cuộc chiến, Breslauer đã khôn khéo nhắc tới tình hình đầu tư liên quan đến
các tài khoản riêng của Bismarck. Ông đã hỏi rằng:
Theo
đánh giá cá nhân, tôi không cho rằng những tình huống chính trị nghiêm trọng đã
thực sự xuất hiện, vì vậy tôi không rao bán tài sản trong tài khoản của ngài. Nếu
phán đoán của tôi là sai, và ngài nghĩ rằng sẽ có nhiều điều chẳng mấy vui vẻ sắp
xảy ra, tối rất mong ngài đưa ra cảnh báo kịp thời.
Quả nhiên,
chuyện này liên quan đến sự tổn hại tài sản cá nhân của Bismarck, nên Bismarck
không dám bỏ bê. Ngày hôm sau, thư hồi âm đã được gửi đến, nhưng với tên của bà
Bismarck:
Anh ấy
nghĩ rằng những người khác sẽ đột nhiên tấn công chúng tôi, vì cuộc bỏ phiếu ở
Tây Ban Nha không đáp ứng nguyện vọng của bất cứ ai. Tuy nhiên, anh ấy dự cảm rằng
chiến tranh chắc chắn sẽ xảy ra. Vì vậy, việc bán cổ phiếu đường sắt có lẽ là một
ý tưởng hay. Dù sao, anh ấy cũng cần tiền ở đây.
Sau khi nhận
được hồi âm, Breslauer hiểu rằng cuộc chiến sắp bắt đầu. Ngày hôm sau, ông gửi
thông tin cực kỳ có giá trị đến Rothschild ở Paris: "Giá cổ phiếu sẽ nhanh
chóng sụt giảm". Đồng thời, ông chỉ thị cho đội ngũ nhân viên ở châu Âu
rao bán tất cả tài sản của mình, thậm chí là chấp nhận lỗ vốn. Breslauer không
thể để tâm quá nhiều vào lúc này.
Cuộc chiến
Phổ-Áo cũng đặt dấu chấm hết cho cuộc khủng hoảng hiến pháp của Phổ, chính phủ
của Bismarck đã đạt được tự do tài chính đáng kể. Ngày 21 tháng 7 năm 1870, Hội
đồng Liên minh Bắc Đức do Phổ lãnh đạo đã phê chuẩn gói tín dụng chiến tranh trị
giá 120 triệu taylor.
Trong những
ngày đầu của cuộc chiến, thị trường chứng khoán Berlin rơi vào trạng thái hoảng
loạn, các cổ phiếu chất lượng cao như đường sắt Köln-Minden cũng lao dốc gần 30%. Chính phủ Phổ rao bán
khẩn cấp 100 triệu taylor trái phiếu chiến tranh đợt đầu, thử thoát khỏi các
kênh bảo lãnh vốn bị lũng đoạn bởi các chủ ngân hàng và trực tiếp bán chúng ra
thị trường, với điều kiện lãi suất 5% và chiết khấu 12%. Các chủ ngân hàng đề
xuất chiết khấu 15%, nhưng Chính phủ đã từ chối.
Oppenheimer nhấn mạnh trong lá thư gửi Breslauer
rằng: "Đây là một điều kiện nực cười trong tình hình thị trường hiện tại".
Việc rao bán trái phiếu đã thất bại thảm hại và chỉ bán được 60 triệu taylor. Gốc
rễ của vấn đề là nếu chính phủ rao bán trực tiếp thì các ngân hàng sẽ không thể
kiếm được khoản phí bảo lãnh, do đó họ đã áp dụng hành vi chống đối tập thể. Điều
này đã một lần nữa chứng minh uy lực của câu nói "ái nắm được kênh dẫn vốn
thì kẻ đó là vua" trên thị trường tài chính.
Ngày 1 tháng 9 năm 1870, trận chiến Sedan giữa
quân đội hai nước Phổ-Pháp nổ ra, kết quả là quân Pháp lại một lần nữa thảm bại.
Hôm sau, Napoléon III đã dẫn 100.000 quân Pháp ra đầu hàng. Đến ngày 4 tháng 9,
các công nhân Paris tổ chức một cuộc vũ trang nổi dậy và lật đổ sự cai trị của
Napoléon III.
Sau trận chiến Sedan, có tới gần 300.000 tù binh
Pháp bị Phổ giam cầm. Breslauer nhận thức sâu sắc đây là một cơ hội tuyệt với để
kiếm tiền, ông chủ động đứng ra nhận "trách nhiệm" thay mặt các tù
binh chiến tranh thanh toán chi phí sinh hoạt mỗi tháng cho Phổ. Đối với ông
đây chính là một thương vụ làm ăn "thu lãi không lỗ", bất kể ai đại
diện cho chính phủ Pháp trong tương lai, họ đều phải trả tiền gốc và lãi cho
khoản vay thanh toán chiến phí này. Breslauer không sợ người Pháp chây ì trả nợ,
bởi nếu quân đội Phổ không nhận được tiền bồi thường chiến tranh thì họ chắc chắn
sẽ không rời khỏi đất Pháp. Trong khi đó quân đội Pháp đã hoàn toàn sụp đổ, và
hoàn toàn không có khả năng khôi phục trong thời gian ngắn.
Khi chiến tranh đến gần và bùng nổ, việc liên lạc
thư tín hằng ngày của Breslauer và Rothschild ở Paris ngày càng khó khăn hơn.
Sau đó, việc liên hệ trực tiếp giữa Berlin và Paris buộc phải chuyển qua
Brussels và Amsterdam. Breslauer thường xuyên báo cáo về tình hình thị trường
Berlin. Trước khi xảy ra trận chiến Sedan, Breslauer thông báo khẩn cấp cho
Rothschild, yêu cầu họ rao bán cổ phần tuyến đường sắt Köln-Minden càng sớm
càng tốt. Breslauer cũng thay mặt gia tộc Rothschild rao bán 1.250 cổ phiếu đường
sắt với giá 128 taylor/cổ phiếu, vào tháng 7 thì mức gia là 95,72 taylor.
Sau ngày 5 tháng 9, liên lạc giữa hai bên bị gián
đoạn, Paris bị vây chặc vào ngày 20 tháng 9 và Rothschild mắc kẹt ở Paris. Mãi
đến tháng 2 năm 1871 mới kết nối lại. Trong quãng thời gian này, gia tộc
Rothschild ở Paris chỉ có thể thỉnh thoảng gửi tin đi bằng khinh khí cầu. Ngày
5 tháng 10, quân đội Phổ trưng dụng trang viên Ferriere's Manor của gia tộc
Rothschild làm sở chỉ huy của Wilhelm I, Bismarck và Thống chế Phổ. "Cuộc
họp Ferrie nổi tiếng tổ chức tại đây, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp đã cố gắng thuyết
phục Bismarck ký kết hiệp ước hòa bình nhưng không có kết quả.
Cuối tháng 10 năm 1870, rút kinh nghiệm từ bài học
trước, chính phủ Phổ chỉ định Hansman thành lập một tổ chức bảo lãnh phát hành
tại London và Berlin để rao bán trái phiếu chiến tranh đợt hai trị giá 20 triệu
taylor. Tình hình chiến sự khả quan của quân Phổ, khiến giá trái phiếu ngày một
tăng lên, Chính phủ sẽ có thể sớm gỡ bỏ một số khoản tín dụng thế chấp. Cuối
cùng, lãi suất khối nợ quốc gia dành cho chiến tranh được định mức 5% và thời
gian đáo hạn là 5 năm. Những khoản tiền tài trợ chiến tranh khổng lồ liên tục
chảy đến đại quân Phổ ở mặt trận Pháp. Ngày 30 tháng 11, một lần nữa, các chủ
ngân hàng đã tiếp tục nỗ lực để huy động thành công 34 triệu taylor trái phiếu ở
Anh với chiết khấu 0,8%, và họ có quyền lựa chọn phát hành thêm 17 triệu taylor
nữa. Trong lúc đó, mặc dù người Anh bắt đầu dành sự thương cảm cho nước Pháp
đen đủi, nhưng trái phiếu của nước Pháp gần như chẳng thể bán được ở Anh, vậy
là trên trận tuyến vô hình mang tên "tài chính", nước Pháp một lần nữa
lại thất bại.
Ngày 18 tháng 1 năm 1871, Vua Wilhelm I của Phổ
đã lên ngôi hoàn đế tại Cung điện Versailles, và Đế quốc Đức đã tuyên bố thành
lập. Đến ngày 28, các bên tham chiến ký một hiệp định đình chiến, sang ngày 26
tháng 2 thì ký hiệp ước hòa bình sơ bộ.
Tại thời điểm này, khi cuộc chiến tranh Pháp-Phổ
kết thúc, tổng chi phí cho cuộc chiến ở Phổ là 22 triệu taylor.
Trích "Chương 1, Chiến tranh tiền tệ - phần 2 - Sự thống trị của quyền lực tài chính, Song Hong Bing"
Đọc tiếp:
Nhận xét
Đăng nhận xét